حضور یک رزمنده در خطوط مقدم جبهه ها، نیازمند پشتیبانی حدود هفت تا ۱۰ نفر بود؛ یعنی اگر واحدهای پشتیبانی در دوران دفاع مقدس وجود نداشتند، طبیعتاً روند دفاع در خطوط مقدم جبهه ها دچار مشکلات جدی می شد. از بخش هایی که در دوران دفاع مقدس، در زمینه پشتیبانی از خطوط مقدم نقش داشتند، می توان به مهندسی رزمی ، ترابری ، توپخانه ، مهمات ، مخابرات و... اشاره کرد.

در این میان، بی سیم چی ها از دسته ها و گردان ها گرفته تا تیپ ها، لشکرها و قرارگاه ها، همه در پی اطلاع رسانی و گزارش لحظه به لحظه به فرماندهان خود بودند؛ خصوصاً در شب های عملیات، در زیر باران انواع گلوله ها، می بایستی تمام توجه خود را به بی سیم ها جلب می کردند تا خبر و فرمانی، ناگفته نماند. همچنین سیم کشی کیلومترها از مناطق عملیاتی و قرارگاه ها برعهده رزمندگان مخابرات بود؛ رزمندگانی که در صورت قطع شدن ارتباط، می بایستی کیلومترها را بررسی کرده، تا سیم های قطع شده بر اثر انفجار خمپاره ها، توپ ها و... را به همدیگر وصل می کردند.

نگاهی کوتاه بر نقش مخابرات و ارتباطات در دفاع مقدس

سید جواد هاشمی فشارکی پژوهشگر و بی سیم چی لشکر ۲۷ محمد رسول الله (ص) در دوران دفاع مقدس، گزارشی کوتاه درباره نقش مخابرات در دوران هشت سال دفاع مقدس را در اختیار دفاع پرس قرار داده است که در ادامه، آن را می خوانید:

مخابرات در دوران دفاع مقدس، به دو بخش بی سیم و با سیم تقسیم می شد که نسل امروز و کسانی در جنگ حضور نداشتند، نقش بی سیم و بی سیم چی را در جنگ، به خوبی دریافته و شخصی که همراه فرمانده بوده و بی سیم بر دوش داشت را همه در فیلم ها یا عکس ها دیده اند. از سویی دیگر، شاید تنها شخصی که به نیابت از نیروهای مخابرات با سیم در خاطره ها ماندگار شده باشد، شخصی است که در قرارگاه ها پشت تلفن می نشست؛ در حالی که نیروهای مخابرات با سیم نیز مشکلات خاص خودشان را در آن دوران داشتند.

فعالیت یگان مخابرات ، چه مخابرات با سیم و چه مخابرات بی سیم در عملیات ها'>عملیات ها، با دیگر یگان های رزمی متفاوت بود؛ به طوری که رزمندگان آن یگان، حدود ۱۰ الی ۱۵ روز قبل از عملیات، برای برقراری ارتباطات وارد منطقه شده و بعد از اتمام عملیات نیز می بایست، تمام ارتباطاتی را که برقرار شده بود را جمع آوری می کردند.

ماموریت و وظایف مخابرات و ارتباطات در دوران دفاع مقدس، به طور کلی شامل موارد زیر بوده است:

۱- برقراری ارتباط بی سیم بین مقرهای یگان ها

ایجاد پایگاه های مخابراتی؛ ارتباط بی سیم بین مقرهای قرارگاه مرکزی، قرارگاه های منطقه ای لشکرها و تیپ ها و گردان ها، ارتباط بین یگان های عمل کننده و هماهنگی فرکانس ها و جلوگیری از تداخل فرکانسی.

۲- برقرار ارتباط باسیم در داخل هر یک از مقرها و یا محورهای یگان ها

سیم کشی داخل مقرهای ثابت و موقت اردوگاهی و برقراری ارتباط داخل مقر و مابین مقرها.

۳- برقراری ارتباط مخابراتی خودروهای نفربر و زرهی، پهپادها، ماشین آلات مهندسی و...

ایجاد ارتباط بی سیم مابین فرماندهی و خودروهای نفربر و زرهی، پهپادها، ماشین آلات مهندسی و... به منظور هدایت دستگاه های زرهی و همچنین در موشک های مختلف با که مجهز به سامانه های الکترونیکی بودند.

۴- انتقال خبر به صورت حضوری

انتقال خبرهای سری با پیک، موتور و... با هدف جلوگیری از عدم امکان شنود توسط دشمن و یا در شرایطی که ارتباطات بی سیم هنوز نبایستی روشن می شدند و یا در شرایطی که ارتباطات با اختلال مواجه بودند.

۵- تامین امنیت ارتباطات

تامین امنیت ارتباطات با استفاده از دستگاه های رمزکننده و همچنین تهیه و استفاده از برگه کد و رمز برای مکالمه بخش های مختلف با یکدیگر و نیز مخابره پیام ها به صورت رمز در بین نیروهای خودی.

۶- جنگ الکترونیک (جنگال)

کاربرد امواج الکترومغناطیس در جنگ با هدف ایجاد اختلال در ارتباطات رادیویی دشمن، یکی دیگر از وظایف مخابرات بود؛ در این راستا، پخش پارازیت، شنود و فریب الکترونیکی، استفاده از سامانه های اختلال گر، جهت یاب های مختلف، رادارها و سامانه های کشف و رهگیری و رمزشکن، از وظایف جنگال بود.

واحد جنگال در اولین اقدام خود، با ساخت مداری شلتر رادیو مانیتورینگ HF (شنود HF) توانست تقریباً تمامی ارتباطات ارتش عراق را شنود کند که این موضوع، تحول شگرفی در جنگ ایجاد کرد.

۷- شنود مخابرات دشمن

با شنود گفتگوهای دشمن در بی سیم های آن ها و حتی بعضاً با نفوذ به خطوط دشمن و شنود در سیم های مخابراتی آن ها توسط افراد عرب زبان، اطلاعات گران بهایی از وضعیت آن ها به دست می آمد.

۸- برقراری تلگراف و تلفن صلواتی

ایجاد دفتر مخابراتی در محل های پُرتجمع رزمندگان و ارائه و امکان استفاده از تلگراف صلواتی در جبهه ها، به این نحو که رزمندگان تلگراف را می نوشتند و ارسال می کردند، از دیگر اقدامات مخابرات در جبهه ها بود؛ در این میان، دو دسته نیرو وجود داشت؛ دسته اول، تا خط مقدم پیش رفته و برگه های تلگراف ها را توزیع می کردند و پس از آن جمع و گروه دیگری هم تلگراف ها را به شهرهای مرکزی که نزدیک بودند، مثل اهواز و کرمانشاه ارسال می کردند. همچنین هر رزمنده ای به دلیل کمبود امکانات، هفته ای ۱۰ دقیقه می توانست با خانواده خود تلفنی صحبت کند؛ به جز زمان هایی که قرار بود عملیاتی صورت بگیرد که به لحاظ حفاظتی، ارتباطات قطع می شد.

۹- پست صلواتی

اگرچه مقوله پست از مخابرات متفاوت است؛ ولی، چون مکمل ارتباطات تلقی می شود، به صورت اجمال چنین بوده است: پاکت ها وسربرگ های ویژه ای در اختیار قرارگاه ها و خانواده ها قرار می گرفت و آن ها نامه های خود را بدون تمبر، در صندوق پست می انداختند و پست در زمان کوتاهی نامه ها را به مقصد می رساند و نامه ها به هیچ وجه باز نمی شدند؛ اما آموزش های حفاظتی وجود داشت که رزمندگان چه چیزهایی را در نامه ها ننویسند؛ البته در نزدیکی عملیات ها'>عملیات ها به لحاظ حفاظتی، نامه ها با تاخیر ارسال می شد.

در این راستا، یکی از شیرینی های دفاع مقدس، دریافت نامه های بدون مخاطب مردم و به خصوص مدرسه ای ها و دبیرستانی ها به رزمندگان اسلام بود.

۱۰- بازسازی مراکز مخابراتی آسیب دیده

بخش دیگری از فعالیت مخابرات در طول جنگ، بازسازی مراکز مخابراتی در مناطق جنگی و آسیب دیده بود که این عملیات باید به سرعت انجام می شد؛ چون دشمن می توانست از این قضیه، بهره برداری تبلیغاتی کند.

۱۱- پشتیبانی؛ خرید و تأمین لوازم و تجهیزات مخابراتی مورد نیاز

برای امکان ماموریت های محوله و تأمین نیازهای مقرها و یگان های عمل کننده، لوازم و تجهیزات مخابراتی مورد نیاز از موجودی مازاد مقرهای داخل شهرها، صنایع داخلی، خرید خارجی با واسطه و یا غنیمتی از دشمن تأمین شده و به نقاط مورد نیاز منتقل می شد.

۱۲- تعمیر و نگهداری خطوط و لوازم و تجهیرات مخابراتی؛ مهندسی معکوس تجهیزات غنیمتی

تعمیر لوازم و تجهیزات بی سیم و باسیم که به نحوی خراب شده و یا پر از خاک شده و یا داخل آب و یا لجن می افتادند، وظیفه بخش نت (تعمیر و نگهداری) بود؛ همچنین لوازم مخابراتی اهدایی کشورهای غربی و شرقی به صدام که در عملیات ها'>عملیات ها به غنیمت گرفته می شد، توسط این بخش مورد بررسی قرار گرفته و یا مهندسی معکوس شده و سپس توسط بخش های مختلف مورد استفاده قرار می گرفتند.

۱۳- تامین منابع انسانی و آموزش نیروهای مخابراتی و ارتقای سطح آمادگی

جذب و به کارگیری نیروهای علاقمند و آموزش در دو سطح عمومی و تخصصی، و همچنین سازماندهی و به کارگیری آن ها در رده های مختلف، از دیگر وظایف مخابرات در جنگ تحمیلی بود.

شبکه تلفن زمینی مقرهای لشکر ۲۷ محمد رسول الله (ص) در قرارگاه تاکتیکی لشکر واقع در منطقه چنگوله مهران، قبل و بعد از عملیات آزادسازی مهران در عملیات کربلای یک

نکته هایی از تجارب مخابرات عملیاتی:

اهمیت مخابرات: مخابرات در دفاع مقدس همانند سلسله اعصاب برای یک انسان بود؛ تا جایی که اگر مخابرات نبود، فرماندهی، دیده بانی و توپخانه بی معنی می شد و هیچ یک از فرماندهان نمی توانستند کاری از پیش ببرند.

شهدای مخابرات، چهره هایی مظلوم و در عین حال، قاصدان آسمانی هستند.

کم خطرترین لحظات مخابرات، در مناطق پشت جبهه و نگهداری خطوط، که تا حدودی آسان بود.

متفاوت ترین کار در عملیات ها'>عملیات ها، سیم کشی به منظور ایجاد ارتباط و نگهداری خطوط در خطوط پدافندی و در طول عملیات ها'>عملیات ها بود.

پرخطرترین لحظه، بردوش بودن بی سیم در حین عملیات بود که هم آنتن آن توسط دشمن دیده می شد و هم فرکانس آن باعث می شد تا موقعیت وی شناسایی شود.

با شکوه ترین کار مخابرات، اعلام رمز عملیات در شب عملیات بود.

سخت ترین لحظات، قطع ارتباط در شرایط سخت عملیات بود.

حال گیرترین لحظه، تمام شدن باطری بی سیم بود.

یکی از بدترین مسیرها، مسیر سیم کشی در رمل و یا جزایر مجنون بود.

نفس گیرترین کار، به دوش کشیدن قرقره سیم جنگی برای برقراری ارتباطات در اولین لحاظ تثبت خطوط عملیات بود.

تلفن های قورباغه ای، هنگام آغاز عملیات، در قرارگاه و سنگرهای فرماندهی، استفاده می شدند که امکان شنود و لو رفتن اطلاعات وجود نداشت.

صبورانه ترین کار، جمع کردن سیم ها بعد از پایان مأموریت یگان ها و عدم نیاز به ارتباطات بود.

رازداری یکی از ویژگی های رزمندگان مخابرات بود؛ چراکه برای تجهیز و آماده سازی، کمی زودتر از بقیه یگان ها از مکان منطقه عملیاتی مطلع می شدند.

شاخص ترین اِلِمان، دکل مخابراتی بود که به سرعت مقر فرماندهی را لو می داد.

اوج ایثار، خوردن کد و رمز قبل از اسارت بود. حتی شهیدی داریم که به خاطر فاش نکردن رمز بی سیم، بدنش را تکه تکه کردند؛ شهید بروجعلی شکری به خاطر اینکه رمز بی سیم رو قورت داد و کد و رمز بی سیم را لو نداده بود، به این وضع وحشتناک شکنجه شد؛ اول گوش و بینی و بعد هم چشم های را را درآوردند و در مراحل بعدی هم لب های بالایی این شهید را بریند و در آخر هم بعثی ها که نتوانستند رمز را به دست بیاورند، تصمیم گرفتند تا شکم وی را بشکافند، تا شاید کاغذ رمزی که قورت داده بود را از شکمش پیدا کنند.

سخن پایانی

نیروهای رزمنده بی سیم چی با دستان خالی و اطلاعات محدود، وارد جنگ شدند؛ ولی با عزم و اراده به توان خودی و اتکا به مدد الهی، توانستند پرتوان شده و از توانایی بسیار بالایی برخوردار شوند و هدایت عملیات ها'>عملیات ها را برعهده گیرند. پس از حنگ هم بخش فاوا نیروهای مسلح، به همین دلیل از توانایی بالایی برخوردار شدند؛ ولی متاسفانه مخابرات در بخش دولتی عمدتاً متکی بر واردات تجهیرات و فناوری هاست و که دارای آسیب پذیری های زیادی در شرایط بحران هستند و متأسفانه با گسترش بی رویه ورها شده زبرساخت های مخابراتی و فضاهای مجازی؛ بستر تهاجم فرهنگی به هویت دینی وانقلابی شده است و مشکلات امنیتی را نیز بهمراه داشته است که در شرایط فتنه های ۱۳۸۸ و ۱۳۹۶ و ۱۳۹۸ شاهد ان بوده ایم ومتاسفانه هنوز نیز مسوالان عالی را تنبه وانداشته و اهتمام لازم به شبکه ملی اطلاعات و اتکا به پیام رسان های داخلی و. حمایت های لازم صورت نمی گیرد؛ که لازم است براساس تجارب دفاع مقدس تحولی اساسی در نظام مدیریتی و روش های جاری وزارت ارتباطات و سازمان های تابغه صورت گیرد.